ارز دیجیتال لیبرا {دیم diem} چیست؟

کشور پرجمعیت دنیا، نظام اقتصادی ندارد!
همه ما کم‌وبیش با فیس‌بوک (Facebook) آشنایی داریم. این شبکه اجتماعی از نظر جمعیت، یکی از بزرگ‌ترین کشور‌های دنیا محسوب می‌شود. هر روز تعداد زیادی کاربر، وارد این پلتفرم مجازی می‌شوند و در آن ثبت‌نام می‌کنند. این سرویس به کاربران خود اجازه می‌دهد عکس‌، ویدئو و نوشته‌هایشان را به اشتراک بگذارند. فیس‌بوک در سراسر دنیا شناخته شده است و مردم از همه جای جهان به آن دسترسی دارند. این پلتفرم با محبوبیتی در مقیاس جهانی، توانسته است مردم را با هر رنگ و نژادی دور هم جمع کند.
مارک زاکربرگ (Mark Zuckerberg)، بنیان‌گذار و مؤسس فیس بوک، در نظر دارد کشور مجازی‌اش را توسعه دهد. او معتقد است، هر کشوری نیاز به نظامی اقتصادی دارد و فیس بوک که یکی از پرجمعیت‌ترین کشور‌های دنیا است، می‌تواند ارز مخصوص به خود را داشته باشد.
لیبرا (Libra)، نام ارز دیجیتال فیس بوک است. شما می‌توانید لیبرا را، برای خرید از فروشگاه‌های اینترنتی یا هنگام مراجعه به فروشگاه‌های مواد غذایی استفاده کنید. این ارز دیجیتال، قابلیت استفاده در کیف پولی که در اپلیکیشن فیس‌بوک و واتس‌اپ ایجاد خواهد شد را دارد. همچنین می‌توان لیبرا را، به ارزهای فیات مانند دلار تبدیل کرد.

تغییر نام لیبرا

دسامبر ۲۰۲۰ دست‌اندرکاران پروژه لیبرا، در اطلاعیه‌ای اعلام کردند از این به بعد ارز دیجیتال لیبرا با نام دیم (Diem) به کار خود ادامه می‌دهد. آن‌ها دلیل این کار را، حفظ استقلال سازمانی ذکر کردند. تیم توسعه‌دهنده این دارایی دیجیتال، به‌منظور حفظ استقلال و نشان‌دادن عدم وابستگی خود به فیس‌بوک این تصمیم را گرفت.
انجمن لیبرا، اکنون با نام انجمن دیم شناخته می‌شود، معتقد است عدم وابستگی به پلتفرمی بزرگی مانند فیس‌بوک، می‌تواند به این پروژه در گرفتن مجوز‌های لازم کمک کند. Diem در لاتین، معادل کلمه انگلیسی Day به معنای روز است. این تیم، همچنین تصمیم گرفت نام کیف پول دیم را از کالیبرا به Novi تغییر دهد.
در ادامه مقاله، این ارز را با نام جدیدش می‌شناسیم.

هدف پروژه دیم

دیم، باهدف تسهیل انتقال پول و خرید از طریق پلتفرم‌های مجازی به وجود آمده است. با استفاده از دیم، می‌توان هر مقدار پول را با سرعت و کارمزدی نزدیک به صفر به هر کجای دنیا منتقل کرد. بنیان‌گذاران آن معتقدند بسیاری از مردم جهان نمی‌توانند به خدمات بانکی دسترسی داشته باشند. با استفاده از ارز مجازی دیم، دیگر کسی در دنیا از این خدمات محروم نخواهد ماند. البته بسیار ساده‌انگارانه است اگر تصور کنیم هدف آن‌ها از ایجاد این ارز مجازی، صرفاً کمک به مردم محروم دنیا است!
همان‌طور که گفته شد، دیم می‌تواند نیاز به بانک‌ها را از بین ببرد؛ چرا که انتقال پول در این پلتفرم، بسیار ساده‌تر و ارزان‌تر از خدمات بانکی است. علاوه بر این، دیم مانند بیت‌کوین می‌تواند هویت کاربرانش را مخفی نگه دارد.
مخفی نگه‌داشتن هویت در این پلتفرم، سبب جلب‌توجه نهادهای قانونی به آن شده است. آن‌ها نگران این موضوع هستند که از این ارز، برای مقاصد پول‌شویی استفاده شود.
مارک زاکربرگ، هنوز نتوانسته است مقامات قانونی را قانع کند. از نظر قانون‌گذاران، توضیحات او درباره دیم به‌اندازه کافی شفاف نیست و این ارز مجازی می‌تواند زمینه را برای قاچاق و پول‌شویی فراهم کند. به همین علت، فیس‌بوک تاکنون موفق به اجرایی کردن پروژه دیم نشده است. این ارز مجازی هنوز در هیچ صرافی‌ای عرضه نشده و قابل معامله نیست.

دیم چطور کار می‌کند؟

بلاک‌چین دیم از تعداد زیادی سرور که به آن‌ها نود (Node) گفته می‌شود، تشکیل شده است. نودها، وظیفه تأیید تراکنش‌ها و محافظت از شبکه را برعهده دارند. در بلاکچین دیم برای ذخیره ایمن اطلاعات تراکنش‌ها، آن ها را در ساختاری درختی از نودها ذخیره می‌کنند. این ساختار، باعث می‌شود نودها ایجاد هرگونه تغییر در اطلاعات تراکنش را به‌سرعت تشخیص دهند. بلاکچین دیم، یک ساختار داده واحد است برای ثبت تاریخ معاملات و وضعیت آن‌‌ها در طول زمان. این مدل، صحت و یکپارچگی داده‌ها را تضمین خواهد کرد.
اکثر شبکه‌های بلاک‌چین معرفی شده در وبلاگ وزینکس، این قابلیت را دارند که هر کس می‌تواند با در اختیار داشتن سیستمی که ملزومات شبکه را داشته باشد، وارد شبکه شود و یک نود تشکیل دهد؛ اما در مورد دیم سازوکار متفاوتی وجود دارد.
در این بلاک‌چین فقط افراد خاصی که مورد اعتماد هستند، می‌توانند نود تشکیل دهند. امکان استخراج (Mining) دیم برای همه افراد وجود ندارد.
دیم از این نظر، مانند ارزهای فیات و حتی بدتر از آن‌ها عمل می‌کند. ارزهای فیات، نمی‌توانند اطلاعات تراکنشی شما را حفظ کنند و به این دلیل امنیت بیشتری دارند؛ اما دیم، می‌تواند از تمام اطلاعات شما استفاده کند.
مدیرعامل فیس‌بوک در این باره گفته است: این تفاوت، باعث می‌شود دیم سریع‌تر از دیگر ارزهای دیجیتال عمل کند و به همین دلیل برای خریدهای روزانه، مانند خریدهای کوچک خانگی مناسب باشد.
شبکه دیم، منبع باز (open source) است و هرکسی می‌تواند به آن دسترسی داشته باشد. منبع بازبودن به این معنا است که هر توسعه‌دهنده‌ای می‌تواند یک کیف پول دیجیتالی یا ابزار دیگری برای استفاده از دیم بر روی شبکه ایجاد کند. فیس‌بوک اظهار کرده است در نهایت، شبکه دیم را به یک بلاک‌چین عمومی تبدیل می‌کند؛ اگرچه هنوز جزئیاتی در مورد این فرایند نگفته است.

آیا دیم نوعی کریپتوکارنسی است؟

این سوالی است که بارها پرسیده شده و جواب‌های متعددی به آن داده شده است. برخی از کارشناسان، دیم را نوعی از کریپتوکارنسی می‌دانند؛ درحالی‌که برخی دیگر، معتقدند دیم برای تبدیل شد به یک کریپتوکارنسی بیش از حد متمرکز است.
در مقایسه با ارزهای فیاتی مانند دلار آمریکا، یورو یا ین، دیم یک کریپتوکارنسی محسوب می‌شود؛ چرا که هیچ بانک مرکزی و هیچ دفتر کل عمومی برای آن وجود ندارد. اگرچه طبق وایت پیپر دیم، ماین‌کردن این ارز فقط برای افراد خاصی امکان‌‌پذیر است و این امر غیرمتمرکز بودن آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
کارشناسان زیادی، درباره این ارز دیجیتال تحقیق کرده‌اند. متیو گرین، دانشیار علوم کامپیوتر در دانشگاه جان هاپکینز، می‌گوید:

ارز دیم، از تکنولوژی‌های رایج کریپتوکارنسی استفاده می‌کند، اما خود نمی‌تواند در گروه کریپتوکارنسی‌ها قرار بگیرد.

ارز دیم، تا حدودی مانند رمزارزها عمل می‌کند؛ اما درواقع، یک رمزارز نیست.
بلاک‌چین دیم با بیت‌کوین تفاوت‌های عمده‌ای دارد. برای مثال، بیت‌کوین یک پلتفرم بدون تعهد است. شما برای به‌دست‌آوردن بیت کوین، باید از قدرت پردازش ماینر خود برای حل معماها و مسائل ریاضی استفاده کنید و از این طریق، بلاک‌های جدید را به بلاکچین بیت کوین اضافه کنید. در واقع، هرکسی می‌تواند وارد فرایند استخراج بیت‌کوین شود و محدودیت خاصی وجود ندارد. بیت‌کوین برای ماین شدن نیاز به اجماع دارد نه تعهد!
در مقابل، دیم یک پلتفرم تعهد محور است. فقط افراد خاص و مورد اعتماد می‌توانند در فرایند انجام تراکنش‌ها نقش داشته باشند. این روند، دیم را بیش از آنکه تبدیل به یک کریپتوکارنسی واقعی کند؛ آن را تبدیل به یک پول مجازی کرده است.
از طرف دیگر، دیم در یک کیف پول مخصوص نگه‌داری می‌شود و عملیات انتقال آن مانند کریپتوکارنسی‌ها با استفاده از کلید‌های عمومی انجام می‌شود. به عقیده نیکلاس ویور، محقق موسسه بین‌المللی علوم کامپیوتر و مدرس دانشگاه کالیفرنیا، دیم یک کریپتوکارنسی است.
ویور همچنین خاطرنشان می‌کند، تکنولوژی دیم به مقدار کمتری انرژی نیاز دارد. بیت کوین برای جلوگیری از حملات سیبیل (Sybil)، انرژی زیادی هدر می‌دهد.
باتوجه‌به مطالبی که تا اینجا گفته شد، به نظر می‌رسد کارشناسان هنوز روی مفهوم کریپتوکارنسی به اجماع نرسیده‌اند. بهتر است برای سهولت کار، دیم را نوعی کریپتوکارنسی بدانیم با آگاهی از تفاوت‌های بنیادینی که با هم دارند.

انجمن دیم

اگرچه فیس‌بوک، توسعه‌دهنده ارز دیم شناخته می‌شود؛ اما این شرکت، پروژه دیم را مدیریت نخواهد کرد. وظیفه مدیریت و نظارت بر این ارز دیجیتال، به عهده یک سازمان مستقل و غیرانتفاعی به نام انجمن دیم (diem Association) است.
این انجمن مستقر در ژنو، تشکلی از شرکت‌ها و سازمان‌های غیر‌انتفاعی سراسر جهان است. از اعضای اولیه آن، می‌توان به شرکت‌هایی مانند Paypal, Lyft, Coinbase و Mercy Corps اشاره کرد. برخی از این شرکت‌ها در پی مشکلات قانونی پیش‌آمده برای این انجمن، از عضویت در آن استعفا دادند. اکنون ۲۰ عضو اصلی در انجمن دیم وجود دارد. فیس بوک امیدوار است تا زمانی که دیم را به مرحله عرضه عمومی برساند، این تعداد به ۱۰۰ عضو برسد.
انجمن دیم، دو نقش اصلی بر عهده خواهد داشت: سازمان‌های عضو، برای اداره شبکه Libra سرورهایی ایجاد خواهند کرد و برای اطمینان از ثبات Libra ، ذخیره دارایی‌ها را مدیریت می‌کنند.

آیا دیم یک استیبل کوین است؟

گفته می‌شود دیم، نوعی استیبل کوین (Stable Coin) است و نوسانات شدید قیمت را تجربه نخواهد کرد. متأسفانه تعریف استیبل کوین نیز مانند تعریف کریپتوکارنسی، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
اساساً هر ارز دیجیتال وابسته به یک ارز فیات (مثلاً دلار آمریکا) یا نوعی از اوراق بهادار تحت حمایت دولت (مانند اوراق قرضه)، یک استیبل کوین (Stable Coin) محسوب می‌شود. ایده نام‌گذاری استیبل کوین، از آنجا آمده است که ارزهای وابسته به ارزهای فیات، ثبات بیشتری در قیمت دارند و مانند بیت‌کوین که به چیزی وابسته نیست، نوسان قیمت را تجربه نمی‌کنند. بیت‌کوین، دقیقاً همان قدر ارزشمند است که مردم فکر می‌کنند! و این حقیقت، باعث متغیر بودن قیمت بیت‌کوین شده است.

فیس بوک، به دنبال این است که دیم بیشتر از هر نوع ارز دیگری در دنیا مورداستفاده قرار بگیرد. در اکثر مناطق پذیرفته شود و استفاده از آن برای عموم مردم به‌راحتی فرستادن یک ایمیل باشد. با این تفاسیر، دیم نمی‌تواند صرفاً به یک واحد پول وابسته باشد و باید تدابیر دیگری برای پذیرفته شدن دیم در جهان در نظر گرفت.
برخلاف اکثر استیبل کوینها، دیم به یک ارز خاص وابسته نیست. دیم به گروهی از «دارایی‌های کم نوسان» مانند سپرده‌های بانکی و اوراق بهادار دولتی در قالب چندین ارز وابسته است. این در حالی است که مقداری ارز دیم، به‌عنوان ذخیره وجود دارد که می‌تواند ارزش دیم را کنترل کند و آن را در محدوده خاصی نگه دارد.
با این تفاسیر، هر دیم با یک قیمت واحد وجود خواهد داشت. احتمالاً نوسانات بسیار کمی، در قیمت این رمزارز وجود داشته باشد. پیش‌بینی می‌شود در صورت عملی شدن پروژه دیم، ارزهای دیگری مانند دلار جای خود را به او خواهند داد. این امر، به این دلیل اتفاق می‌افتد که اکثر مردم ترجیح می‌دهند خرید‌های اینترنتی خود را با دیم انجام دهند و حتی هنگام خریدهای حضوری، امکان پرداخت سریع و بدون کارمزد با دیم وجود خواهد داشت. دیم، می‌خواهد بیشتر از هر ارز دیجیتال و حتی ارزهای فیات مورد پذیرش مردم قرار گیرد.

امنیت دیم

خب، زمانی که درباره فیس بوک صحبت می‌کنیم، موضوع امنیت کمی چالش‌برانگیز می‌شود. متأسفانه فیس بوک، پرونده درخشانی در زمینه امنیت کاربرانش ندارد. در این پلتفرم، چیزی به نام امنیت کاربران تعریف نشده است. پس اگر به زاکربرگ اعتماد دارید؛ می‌توانید به دیم هم اعتماد کنید.
ازآنجاکه زاکربرگ، می‌داند ما درباره‌اش چه فکر می‌کنیم؛ اعلام کرده است پروژه دیم نیازی به اطلاعات کاربران ندارد. شک داریم فیس بوک، نسبت به جمع‌آوری اطلاعات کاربران بی‌علاقه باشد.
‌برونو لو مایر، وزیر دارایی فرانسه، در این مورد تردید دارد. او گفته است: «این پول، به این شرکت اجازه می‌دهد تا اطلاعات بیشتری جمع‌آوری کند و فیس بوک را به غولی بزرگ‌تر از آنچه هست، تبدیل می‌کند.»

ارز دیجیتال دیم و کلاهبرداری

دیم، قرار بود اوایل سال ۲۰۲۱ در دسترس عموم مردم قرار بگیرد؛ اما به دلیل مشکلات قانونی که برای آن پیش آمد، هنوز عرضه نشده است. بااینکه این ارز، هنوز نتوانسته است به بازارهای مالی راه پیدا کند؛ افراد زیادی مشتاق و منتظر ورود آن به بازارهای جهانی هستند.
سوءاستفاده‌های زیادی از لیبرا می‌شود. افراد سودجوی بسیاری، در این شرایط به نشر اکاذیب و کلاهبرداری با استفاده از دیم می‌پردازند. یکی از پروژه‌هایی که به‌شدت در ایران معروف شد، پروژه آپ لیبرا (UPLibra) بود. این پروژه ادعا داشت هرکس با ثبت‌نام در این سایت، ۳ دیم پاداش می‌گیرد و سپس هر کاربر می‌تواند با کلیک روی گزینه Claim libra مقداری کوین لیبرا دریافت کند. در آن زمان، هنوز تغییر نام لیبرا به دیم اتفاق نیفتاده بود؛ اما هنوز هم بسیاری از مردم از این تغییر نام اطلاع ندارند.
این پروژه که هنوز هم تعداد زیادی از ایرانیان در آن فعالیت می‌کنند، نه‌تنها هیچ نفع اقتصادی به کاربرانش نمی‌رساند؛ بلکه می‌تواند از اطلاعاتی که وارد این سایت می‌کنید مانند آدرس ایمیلتان، برای تبلیغات یا فیشینگ استفاده کند.
هنوز فیس بوک، دیم را در هیچ پلتفرمی انتشار نداده است. همچنان نواقص قانونی زیادی در وایت پیپر دیم وجود دارد. باید به هر سایت یا اپلیکیشنی که ادعا می‌کند، می‌تواند به شما دیم یا لییبرا بفروشد، شک کنید؛ چرا که به‌احتمال‌قوی یک پروژه کلاهبرداری است.
فیس بوک اعلام کرده است، هیچ قصدی برای توزیع دیم بین مردم ندارد. درصورتی‌که بخواهد این کار را انجام دهد، کاربران قطعاً باید اطلاعات آن را از وب‌سایت‌های معتبر و رسمی دریافت کنند.

نوی (Novi) کیف پول دیم

هر ارز دیجیتال را باید در مکانی به نام کیف پول ذخیره و نگه‌داری کرد. از این نظر، ارز دیم با دیگر کریپتوکارنسی‌ها تفاوتی ندارد. Novi نام شرکتی است که این وظیفه را بر عهده گرفته و قصد دارد کیف پولی برای ذخیره و نگهداری دیم، ایجاد کند.
شرکت Novi، زیر نظر انجمن دیم اداره می‌شود. این شرکت، قصد دارد کیف پولی بسازد که بتوان از آن در اپلیکیشن‌های فیس بوک و واتس‌اپ استفاده کرد. به‌این‌ترتیب مردم می‌توانند در زمانی که با یکدیگر چت می‌کنند، برای هم پول منتقل و از هم خرید کنند.
نووی نیز مانند دیگر کیف پول‌های ارزهای دیجیتال، عملیات انتقال پول را با استفاده از کلید عمومی انجام خواهد داد. این کیف پول، هنوز عرضه نشده و به همین علت از تمام قابلیت‌های آن اطلاعات دقیقی در دسترس نیست.

مقایسه دیم و بیت کوین

همان‌طور که تاکنون متوجه شدید، دیم و بیت‌کوین تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند. حتی می‌توان گفت این دو ارز دیجیتال، در هدف و فلسفه پیدایش خود نیز با یکدیگر زاویه دارند. شباهت‌هایی نیز می‌توان بین این دو پیدا کرد. اولین شباهت آن‌ها، استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین است. هر دوی این ارزها، از نودها برای دریافت و پردازش اطلاعات استفاده می‌کنند. اما روشی که با آن کار می‌کنند، کاملاً متفاوت است.
علاوه بر این، هویت کاربران در هر دو بلاک‌چین محرمانه باقی می‌ماند. هرچند که ما اکنون، می‌دانیم ناشناس ماندن هویت کاربران امری مطلق نیست و می‌توان هویت کاربران را در شبکه بیت‌کوین تا حدی شناسایی کرد.
در این بخش، بیشتر به تفاوت‌های این دو می‌پردازیم.

 

۱. تفاوت در تکنولوژی

به تفاوت در نحوه پذیرش نودها، قبل‌تر اشاره کردیم. دیم شبکه متمرکزی از نودهای قابل‌اعتماد در اختیار دارد درحالی‌که بیت‌کوین برای پذیرش نودها، احتیاجی به شناخت و اعتماد کردن به آن‌ها ندارد.
لازم به ذکر است که نودها در هر بلاک‌چین، وظیفه رأی دادن و تصمیم‌گیری برای بلاک‌چین را برعهده دارند. اینکه دیم نودهای ناشناس را نمی‌پذیرد؛ به این معنی است که قدرت تصمیم‌گیری را فقط برای افراد خاصی در نظر گرفته است. این مسئله خود، باعث نقض قانون غیرمتمرکز بودن ارزهای دیجیتال است و کارشناسان ارزهای دیجیتال را مجاب می‌کند که دیم را یک کریپتوکارنسی واقعی به شمار نیاورند.

۲. تفاوت اهداف دیم و بیت‌کوین

هدف بیت‌کوین، انجام تراکنش‌های مالی بدون نیاز به ارگان واسطه‌ای مانند بانک‌ها است؛ اما دیم، برای این به وجود آمده که تراکنش‌های مالی را با کارمزد کمتر و سریع‌تر انجام دهد.

۳. تفاوت در قانون‌گذاری

قوانین مالی، همواره برای بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال وجود داشته‌اند. این قوانین، به‌منظور حفاظت از سرمایه کاربران ایجاد شده‌اند. اگرچه بیت‌کوین قصد ندارد از قوانین تخطی کند، اما در تلاش است این قوانین را به حداقل برساند. بیت‌کوین، واسطه‌ها را حذف کرده است و زمانی که واسطه‌ای در کار نباشد، احتمال بروز اشتباه یا کلاهبرداری به‌شدت کاهش پیدا می‌کند. به همین علت، بیت‌کوین به قوانین زیادی برای حفاظت از کاربرانش احتیاج ندارد؛ چرا که این پلتفرم کاملاً امن طراحی شده است.
بیت‌کوین، انجمن متمرکزی ندارد که آن را مدیریت کند. همچنین برای تعیین قیمت آن سبدی از دارایی‌های باارزش وجود ندارد. به‌این‌ترتیب، به قانون‌گذاری‌های کمتری نسبت به دیم نیاز دارد.
در مقابل، دیم با ایجاد جمع متمرکزی از نودهای قابل‌اعتماد عملاً کنترل شبکه را به تعدادی از شرکت‌های بزرگ محدود کرده است. برای جلوگیری از پول‌شویی و یا ارتکاب به تخلفات دیگر توسط این شرکت‌ها، نیاز به قوانین سخت‌گیرانه احساس می‌شود. این مسئله باعث شده است پس از گذشت چند سال از طرح پروژه دیم، هنوز این موفق به دریافت مجوز‌های لازم نشده باشد.
باتوجه‌به تفاوت‌هایی که در بالا گفته شد، متوجه شدیم که بیت‌کوین و دیم تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند. دیم، می‌تواند انتقال پول را سریع‌تر و راحت‌تر کند؛ اما مانند بیت‌کوین نمی‌تواند با حذف واسطه‌ها، به صورت کاملاً غیرمتمرکز عمل کند.

 

جمع‌بندی

اگر پروژه دیم عملی شود، افراد زیادی در سراسر دنیا می‌توانند بدون نیاز به بانک‌ها پول منتقل کنند. تخمین زده شده است حدود ۱.۷ میلیارد نفر، از خدمات بانکی محروم‌اند. اما پروژه دیم خدماتی را عرضه می‌کند که در حال حاضر ارزهای دیجیتال دیگر مانند بیت‌کوین، اتریوم و ترون نیز آن‌ها را داده‌اند. با این تفاوت که دیم، ارز دیجیتالی با پشتوانه ارزهای معتبر و واقعی است.
هنوز مشخص نیست آینده، از آن کدام یک از آن‌ها می‌شود. آیا مارک زاکربرگ، می‌تواند با دیم دنیا را اداره کند؟ آیا بیت‌کوین، قدرت را در دست خواهد گرفت؟ البته احتمال سومی هم وجود دارد. اینکه ارزهای فیات، هر دو را از میدان رقابت خارج کنند. باید صبر کرد و دید که عاقبت قانون‌گذاری‌ها، چه برای دیم و چه برای ارزهای دیجیتال، به کجا خواهد رسید.
پیش‌بینی شما چیست؟ آیا در صورت عرضه دیم از آن استفاده خواهید کرد؟ آینده پروژه دیم را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟